Beth yw Addysg Rhyw a Chydberthynas (RSE)? 

Math o addysg sy’n rhoi gwybodaeth sy’n briodol i’w hoedran i blant a phobl ifanc am berthnasoedd, rhywioldeb ac iechyd rhywiol yw Addysg Rhyw a Chydberthynas. Prif nod Addysg Rhyw a Chydberthynas yw cynorthwyo pobl ifanc i ddatblygu’r wybodaeth, y sgiliau a’r gwerthoedd sydd eu hangen arnynt i wneud penderfyniadau gwybodus, moesegol am eu perthnasoedd a’u hiechyd rhywiol. 

Addysg Rhyw a Chydberthynas (RSE) mewn ysgolion 

Mewn ysgolion, mae Addysg Rhyw a Chydberthynas yn cynnwys nifer o bynciau: 

• Y newidiadau ffisegol ac emosiynol sy’n digwydd i ddynion, menywod a phobl anneuaidd yn ystod cyfnod y glasoed 
• Gwahanol fathau o berthnasoedd gan gynnwys ffrindiau, perthnasoedd teuluol a perthnasoedd rhamantus 
• Cydsyniad 
• Perthnasoedd iach 
• Beichiogrwydd a genedigaeth 
• Iechyd rhywiol gan gynnwys dulliau atal cenhedlu, heintiau a drosglwyddir yn rhywiol (STIs) a HIV/AIDS 
• Rhyw a hunaniaeth rhywiol 
• Diogelwch ar-lein a secstio 

Cynnwys LHDTC+ mewn Addysg Rhyw a Chydberthynas 

Mae’n hanfodol fod y gymuned LHDTC+ (lesbiaidd, hoyw, deurywiol, trawsryweddol, cwiar/pobl sy’n cwestiynu ac eraill) yn cael ei chynnwys mewn Addysg Rhyw a

Chydberthynas yn ogystal â thrafodaethau am hunaniaeth a phrofiadau LHDTC+ er mwyn hyrwyddo gwell dealltwriaeth, parch, a chynwysoldeb ymhlith pobl ifanc 

Dylai Addysg Rhyw a Chydberthynas hefyd gynnwys: 

• Gwahanol agweddau ar ryw ac amrywiaeth rhywiol 
• Archwilio sut mae hunaniaeth rhywedd, mynegiant rhywedd, a rhyw biolegol i gyd yn wahanol i’w gilydd 
• Deall y gwahaniaeth rhwng cyfeiriadedd rhywiol a hunaniaeth rhywedd
• Derbyn bod gan unigolion LHDTC+ yr un hawliau o ran cariad, parch ac urddas 
• Archwilio sut mae homoffobia, deuffobia a thrawsffobia yn cael effaith negyddol ar unigolion a chymdeithas 
• Hyrwyddo dealltwriaeth a pharch at amrywiaeth 

Bydd cynnwys yr agweddau hyn ar Addysg Rhyw a Chydberthynas yn galluogi pobl ifanc i ddysgu derbyn mwy o wahaniaethau a pharchu unigolion â gwahanol gyfeiriadau rhywiol a hunaniaethau rhywedd a deall bod pawb yn haeddu hawliau a chyfle cyfartal. 

Canllawiau Statudol Llywodraeth Cymru ar Addysg Rhyw a Chydberthynas 

Yn 2019, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ganllawiau statudol ar Addysg Rhyw a Chydberthynas mewn Ysgolion (RSE). Yn y canllawiau hyn, mae’r gofynion sylfaenol y mae’n rhaid i bob ysgol a ariennir gan y wladwriaeth yng Nghymru eu bodloni wedi’u nodi. 

Y gofynion hyn yw: 

• Rhaid addysgu Addysg Rhyw a Chydberthynas mewn modd sy’n briodol i’w hoedran, yn gynhwysol ac yn gynhwysfawr 
• Dylai Addysg Rhyw a Chydberthynas fod yn rhan annatod o gwricwlwm yr ysgol 
• Dylai Addysg Rhyw a Chydberthynas ymdrin ag ystod eang o bynciau gan gynnwys caniatâd, iechyd rhywiol, hunaniaeth o ran rhywedd a pherthnasoedd iach 
• Rhaid cyflwyno Addysg Rhyw a Chydberthynas mewn ffordd sy’n sensitif i brofiadau amrywiol dysgwyr trwy ddefnyddio iaith gynhwysol 
• Nod Addysg Rhyw a Chydberthynas yw rhoi gwybodaeth gywir i ddysgwyr a fydd yn eu galluogi i wneud dewisiadau gwybodus gydol eu hoes
• Yn ystod Addysg Rhyw a Chydberthynas dylai ysgolion fod yn barod i drafod pynciau sensitif a all godi, gan gynnwys heintiau a drosglwyddir yn rhywiol a thrais rhywiol 
• Dylai ysgolion sicrhau bod rhieni a gofalwyr yn ymwybodol o’r hyn sy’n cael ei addysgu yn ystod Addysg Rhyw a Chydberthynas a darparu cyfleoedd ar gyfer adborth 
• Dylid darparu cymorth ychwanegol i ddysgwyr a allai fod ei angen, megis y rhai sy’n LHDTC+ neu’r rhai sydd wedi goroesi trais neu gam-drin rhywiol. 

6 o gynghorion ar gyfer addysgwyr i ddysgu Addysg Rhyw a Chydberthynas yn effeithiol 

Gall cymhlethdodau godi wrth addysgu Addysg Rhyw a Chydberthynas gan y gall fod yn bwnc sensitif. Fodd bynnag, dyma rai awgrymiadau i arwain addysgu effeithiol a chyfrifol 

Awgrym 1: Cynwysoldeb 

Wrth addysgu Addysg Rhyw a Chydberthynas mae’n hanfodol creu gofod diogel a chynhwysol ar gyfer pob dysgwr, gan gynnwys defnyddio iaith gynhwysol. 

Awgrym 2: Sicrhau bod y cynnwys yn addas i oedran y dysgwyr 

Er mwyn ennyn diddordeb dysgwyr, dylech gyflwyno Addysg Rhyw a Chydberthynas mewn ffordd sy’n berthnasol i gam datblygiadol y myfyrwyr. Mae hyn yn golygu eich bod yn teilwra’r cynnwys, yr iaith a’r gweithgareddau ar gyfer anghenion a diddordebau’r dysgwyr. 

Awgrym 3: Ymagwedd Barchus ac Anfeirniadol 

Wrth addysgu Addysg Rhyw a Chydberthynas mae’n bwysig bod addysgwyr yn osgoi iaith foesol neu iaith sy’n llawn gwerthoedd a allai wneud i rai dysgwyr deimlo’n anghyfforddus neu wedi’u cau allan. 

Awgrym 4: Cyfathrebu Agored a Gonest 

Dylid cyflwyno Addysg Rhyw a Chydberthynas i ddysgwyr mewn modd agored gan roi’r cyfle iddynt ofyn cwestiynau mewn man diogel a gonest. 

Awgrym 5: Mynd i’r afael â Chamdybiaethau a Stereoteipiau 

Yn ystod Addysg Rhyw a Chydberthynas, dylai addysgwyr fod yn barod i fynd i’r afael ag unrhyw gamsyniadau ac ystrydebau sydd gan ddysgwyr. Gall hyn gynnwys herio stereoteipiau a rolau rhywedd, mynd i’r afael â mythau am iechyd rhywiol, herio dysgwyr ar bynciau fel beio dioddefwyr a diwylliant bechgyn, a hyrwyddo agweddau cadarnhaol tuag at amrywiaeth. 

Awgrym 6: Cefnogi Dysgwyr 

Mae angen i ysgolion ac addysgwyr wybod am gymorth ychwanegol sydd ar gael fel y gallant ei gynnig i ddysgwyr y gallai fod ei angen, megis darparu manylion gwasanaethau cymorth neu gynnig gofal bugeiliol.